Μορφές έμφυλης βίας

Η έμφυλη βία είναι μια μορφή βίας που ασκείται εναντίον ενός ατόμου λόγω του φύλου του. Αυτή η βία μπορεί να περιλαμβάνει σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική και οικονομική κακοποίηση, καθώς και απειλές, εξαναγκασμό ή στέρηση της ελευθερίας. Η κοινωνική ανισότητα και οι έμφυλοι ρόλοι που επιβάλλονται από την κοινωνία αποτελούν θεμελιώδεις αιτίες της έμφυλης βίας. Εκφράζεται τόσο στην ιδιωτική σφαίρα (π.χ. συζυγικοί βιασμοί, άσκηση σωματικής βίας από τον «σύντροφο», ψυχολογικός έλεγχος, οικονομική βία, εγκλήματα τιμής, κλειτοριδεκτομή κ.ά.) όσο και στη δημόσια (π.χ. ομοφοβικές επιθέσεις, σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, επιθέσεις –σωματικές ή λεκτικές– στον δρόμο, συλλογικοί βιασμοί). Ένας από τους πιο συνηθισμένους τύπους είναι η ενδοοικογενειακή βία. Οι διάφορες μορφές βίας δεν αλληλοαποκλείονται. Οι ανισότητες που σχετίζονται και τροφοδοτούν την έμφυλη βία σχετίζονται με παράγοντες όπως η φυλή, η αναπηρία, η ηλικία, η κοινωνική τάξη, η θρησκεία, ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή η ταυτότητα φύλου, με αποτέλεσμα ορισμένα άτομα να υφίστανται πολλαπλές, αλληλένδετες μορφές βίας.

Η σωματική βία περιλαμβάνει κάθε πράξη που έχει ως αποτέλεσμα σωματική βλάβη μέσω παράνομης σωματικής βίας. Αυτό περιλαμβάνει σοβαρές και μικρές επιθέσεις, παράνομη κράτηση, ακόμη και ανθρωποκτονία.

Η σεξουαλική βία συνεπάγεται οποιαδήποτε μη συναινετική σεξουαλική πράξη που εκτελείται σε ένα άτομο, όπως βιασμός ή σεξουαλική επίθεση.

Η ψυχολογική βία περιλαμβάνει οποιαδήποτε συμπεριφορά προκαλεί ψυχολογική βλάβη σε ένα άτομο, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει εξαναγκασμό, δυσφήμιση, λεκτική κακοποίηση ή παρενόχληση.

Η οικονομική βία περιλαμβάνει ενέργειες ή συμπεριφορές που βλάπτουν οικονομικά ένα άτομο, όπως υλικές ζημιές, περιορισμός της πρόσβασης σε οικονομικούς πόρους, εκπαίδευση ή αγορά εργασίας ή αποτυχία εκπλήρωσης οικονομικών ευθυνών όπως η διατροφή.

Η έμφυλη βία μπορεί να συνεχιστεί και να διαιωνιστεί λόγω διαρθρωτικών ανισοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών κανόνων, στάσεων και στερεοτύπων σχετικά με το φύλο εν γένει και τη βία κατά των θηλυκοτήτων ειδικότερα. Η θεσμική βία μπορεί να γίνει κατανοητή και ως περιθωριοποίηση των θηλυκοτήτων στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική σφαίρα, συμβάλλοντας στην επικράτηση της βίας εναντίον τους.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), «γυναικοκτονία είναι η ανθρωποκτονία γυναικών από πρόθεση επειδή είναι γυναίκες. Η γυναικοκτονία συνήθως διαπράττεται από άντρες αλλά κάποιες φορές συνεργούν και γυναίκες, συνήθως μέλη της ίδιας οικογένειας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, γυναικοκτονία διαπράττεται από σύντροφο ή πρώην σύντροφο που συνήθως είχε και μακρόχρονη κακοποιητική συμπεριφορά, απειλούσε, κακοποιούσε ή/και εκφόβιζε τη γυναίκα, η οποία πολύ συχνά βρίσκεται σε θέση φυσικής ή/και οικονομικής αδυναμίας σε σχέση με αυτόν». Πολλές δολοφονίες γυναικών στη χώρα μας και ανά τον κόσμο, συνιστούν ακραία μορφή έμφυλης και σεξιστικής βίας, μιας και διαπράττονται με κίνητρο την άσκηση κοινωνικού ελέγχου στα σώματα αλλά και τις επιλογές των γυναικών (sexualeducation.gr). Το φαινόμενο της γυναικοκτονίας δεν είναι καινούργιο, ούτε συμβαίνει μονάχα στην Ελλάδα, ωστόσο διάφοροι κοινωνικοί παράγοντες επηρεάζουν την αύξηση του. Οι γυναικοκτονίες καθίστανται αόρατες ανάμεσα στα γενικά στοιχεία για τις ανθρωποκτονίες. Η απουσία ενιαίου ορισμού εμποδίζει τη μέτρηση των γυναικοκτονιών.

Με τη Διακήρυξη της Βιέννης για τις Γυναικοκτονίες, αναγνωρίζονται διαφορετικά είδη γυναικοκτονίας, στα οποία περιλαμβάνονται:

• η δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα συντροφικής βίας,
• ο βασανισμός και η δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού,
• η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών για λόγους τιμής,
• η στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων,
• η δολοφονία γυναικών για λόγους που συνδέονται με την προίκα,
• η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του σεξουαλικού προσανατολισμού τους και της ταυτότητας φύλου,
• η βρεφοκτονία και η εμβρυοκτονία που βασίζεται στην επιλογή φύλου,
• οι περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων
• και άλλες περιπτώσεις γυναικοκτονίας, οι οποίες συνδέονται με συμμορίες, το οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών, την εμπορία γυναικών και κοριτσιών

Παρά τους φεμινιστικούς αγώνες για τη νομική κατοχύρωση του όρου, ο ελληνικός Ποινικός Κώδικας δεν περιλαμβάνει ορισμό της γυναικοκτονίας (Mατσκίδου, 2021).