Νομική βοήθεια

Παροχή νομικής βοήθειας

Νομοθεσία για την έμφυλη βία

Ενδοοικογενειακή βία

Η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να είναι ενεργητική (σεξουαλική, σωματική και ψυχολογική βία) ή και παθητική (σωματική ή ψυχολογική παραμέληση). Το θεσμικό πλαίσιο για την ενδοοικογενειακή βία οργανώνεται από το νόμο 3500/2006. Οι ρυθμίσεις χτίζονται γύρω από την έννοια της οικογένειας με διευρυμένη προσέγγιση.

Έτσι, η οικογένεια με την έννοια του νόμου 3500/2006 αποτελείται από συζύγους ή πρόσωπα που συνδέονται με σύμφωνο συμβίωση ή γονείς και συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα εξ υιοθεσίας τέκνα τους, από συζύγους ή πρόσωπα που συνδέονται με σύμφωνο συμβίωση ή γονείς και συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα εξ υιοθεσίας τέκνα τους (γονείς, παιδιά, πεθερός και πεθερά, παππούδες, γιαγιάδες εγγόνια, γαμπροί, νύφες, κουνιάδοι, αδέρφια), μόνιμους συντρόφους και πρώην νόμιμους συντρόφους, συμπεριλαμβανομένων των ομόφυλων ζευγαριών.

Εφόσον συνοικούν, θεωρούνται οικογένεια και οι συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τετάρτου βαθμού και πρόσωπα των οποίων επίτροπος, δικαστικός συμπαραστάτης ή ανάδοχος γονέας έχει οριστεί μέλος της οικογένειας, καθώς και κάθε ανήλικο πρόσωπο που συνοικεί στην οικογένεια (προ-παππούδες, προ-γιαγιάδες, δισέγγονα, ανίψια, θείοι και θείες, ξαδέρφια, θείοι και θείες των γονέων). Η άσκηση βίας κάθε μορφής μεταξύ των μελών της οικογένειας απαγορεύεται.

Ειδικότερα τιμωρούνται στο πλαίσιο αυτό οι ακόλουθες πράξεις που τελέστηκαν σε βάρος μέλους της οικογένειας:

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις εφαρμόζεται η αυτόφωρη διαδικασία.

Οι αστυνομικοί που επιλαμβάνονται στο πλαίσιο προανάκρισης έχουν υποχρέωση εχεμύθειας (παράβασή της τιμωρείται με ποινή φυλάκισης έως δύο ετών). Θα πρέπει να συντάξουν έκθεση εξέτασης μάρτυρα για την επιζώσα/@, να παραπέμψουν την επιζώσα/@ για ιατροδικαστική εξέταση και να ενημερώσουν τον αρμόδιο Εισαγγελέα. Σε περίπτωση αδυναμίας άμεσης εξέτασης από ιατροδικαστική υπηρεσία, όπως σε περίπτωση αργιών, ενδείκνυται η επιζώσα/@ να παραπέμπεται σε δημόσιο νοσοκομείο για την άμεση καταγραφή των σχετικών αποδεικτικών στοιχείων όσο και για άμεσο κλινικοεργαστηριακό έλεγχο και πιθανή ιατροφαρμακευτική κάλυψη.

Οι αστυνομικοί υποχρεούνται να ενημερώσουν την επιζώσα/@ ότι πρόκειται για αυτεπαγγέλτως διωκόμενο αδίκημα. Αν καταγγέλλονται αδικήματα που δεν εμπίπτουν στο νόμο της ενδοοικογενειακής βίας, η επιζώσα/@ πρέπει να υποβάλλει έγκληση και πιθανόν να απαιτείται καταβολή παραβόλου. Υποχρεούνται επίσης να γνωστοποιούν στην επιζώσα/@ την ύπαρξη των υποστηρικτικών υπηρεσιών, στις οποίες μπορεί να απευθυνθεί για να λάβει ψυχοκοινωνική στήριξη και νομική συμβουλευτική, και να τη βοηθήσουν να έρθει σε επικοινωνία άμεσα με τις κοινωνικές υπηρεσίες που παρέχουν στέγη (π.χ. τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, τηλεφωνική γραμμή 197 του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης).

Στις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας εξετάζονται:

Ποινική διαμεσολάβηση

Ακόμη και μετά την υποβολή καταγγελίας, είτε αυτή εξετάζεται ακόμη, είτε ο δράστης έχει ήδη συλληφθεί και πρόκειται να δικαστεί, εφόσον τα μέρη το επιθυμούν και το ζητήσουν, μπορούν να υπαχθούν στο θεσμό της ποινικής διαμεσολάβησης.

Για να ξεκινήσει η διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης θα πρέπει το πρόσωπο που φέρεται να τέλεσε τις πράξεις:

1. να υποσχεθεί ότι δεν θα τελέσει στο μέλλον οποιαδήποτε πράξη ενδοοικογενειακής βίας και ότι, σε περίπτωση συνοίκησης, δέχεται να μείνει εκτός οικογενειακής κατοικίας για εύλογο χρονικό διάστημα, εάν το προτείνει η επιζώσα/@,
2. να παρακολουθήσει ειδικό συμβουλευτικό - θεραπευτικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας σε δημόσιο φορέα, σε όποιον τόπο και για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται τούτο αναγκαίο από τ@ αρμόδι@ θεραπευτ@,
3. να άρει ή να αποκαταστήσει εφόσον είναι δυνατόν, αμέσως τις συνέπειες που προκλήθηκαν από την πράξη και να καταβάλει εύλογη χρηματική ικανοποίηση στην παθούσα.

Σε περίπτωση ανηλικότητας η διαδικασία ενεργείται υπέρ της ανήλικης παθούσας και από κοινού, από τον κατά τόπον αρμόδιο εισαγγελέα ανηλίκων και τον ασκούντα την επιμέλεια, εφόσον αυτός δεν είναι το ίδιο πρόσωπο με τον φερόμενο ως δράστη. Μπορούν να παρασταθούν εφόσον το θέλουν τα ανήλικα επιζώντα που έχουν κλείσει τα 14 έτη.

Εφόσον οι όροι της ποινικής διαμεσολάβησης τηρηθούν για μία τριετία, εξαλείφεται η ποινική αξίωση.

Εξαναγκαστικός γάμος

Εθνική νομοθεσία

Συνεπιμέλεια

Με τον νόμο 4800/2021, γνωστό ως «Νόμο Τσιάρα», τροποποιήθηκαν μια σειρά διατάξεων του Αστικού Κώδικα που αφορούν τις σχέσεις γονέων και τέκνων και ιδίως τα θέματα γονικής μέριμνας.

Ο νόμος ανάγει «την ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα» του παιδιού, καθώς επίσης και «την αποτροπή διάρρηξης των σχέσεών του με καθένα από αυτούς» ως το βασικό μέσο με το οποίο εξυπηρετείται το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού και θέτει την παράμετρο αυτή με τρόπο που δείχνει να δεσμεύει περισσότερο το Δικαστήριο σε σχέση με τις άλλες παραμέτρους που ορίζονται στον νόμο όπως είναι η ικανότητα και πρόθεση καθενός εκ των γονέων να σεβαστεί τα δικαιώματα του άλλου, η συμπεριφορά κάθε γονέα κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα και η συμμόρφωσή του με τις νόμιμες υποχρεώσεις του, δικαστικές αποφάσεις, εισαγγελικές διατάξεις και προηγούμενες συμφωνίες που είχε συνάψει με τον άλλο γονέα και αφορούν το τέκνο.

Παράλληλα, με τις τροποποιήσεις που έγιναν είναι ασαφές αν η απόφαση για τον τόπο κατοικίας του παιδιού του οποίου η επιμέλεια έχει ανατεθεί σε έναν γονέα συνιστά αντικείμενο της επιμέλειας ή της γονικής μέριμνας (και ως εκ τούτου πρέπει να αποτελεί αντικείμενο συναπόφασης των γονέων). Το ίδιο συνέβη και με μια σειρά άλλων ζητημάτων που μέχρι τώρα θεωρούνταν συνήθεις πράξεις επιμέλειας. Επιπλέον, με την προσθήκη της λέξης «εξίσου» στη διάταξη, που αφορά την άσκηση της επιμέλειας μετά τη λύση του γάμου, δημιουργεί την εντύπωση ότι το παιδί θα πρέπει να περνάει ίσο χρόνο και με τους δύο γονείς. Τέλος, δεν εξαιρεί ρητά από τις διαδικασίες διαμεσολάβησης, τις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας.

Σήμερα είναι κοινός τόπος ότι οι τροποποιήσεις του νόμου Τσιάρα έχουν περιπλέξει τις ούτως ή άλλως σύνθετες καταστάσεις που ακολουθούν τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης, έχουν επιβαρύνει τη θέση των παιδιών, τα συμφέροντα των οποίων εξετάζονται πλέον υπό το πρίσμα της συμμετοχής και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα τους, ακόμα κι αν αυτό δεν εξυπηρετεί τη συναισθηματική, διανοητική και κοινωνική τους ανάπτυξη ή ακόμα κι όταν ένας από αυτούς (τους γονείς) έχει υπάρξει ή εξακολουθεί να είναι κακοποιητικός. Επιπλέον, έχει αναγκάσει γυναίκες-επιζώσες ενδοοικογενειακής βίας να βρίσκονται σε καθημερινή επαφή και επικοινωνία με τους κακοποιητές τους ή να δεχτούν οικονομικά επιβαρυντικές συμφωνίες σχετικά με τη διατροφή των τέκνων για να αποφύγουν τη συνεπιμέλεια και κατ’ ακολουθία την υποχρεωτική τακτική επικοινωνία με τους πρώην συζύγους/κακοποιητές.

Λόγω της συνθετότητας των διατάξεων και της διαφοροποίησης ανά περίπτωση, προτείνεται σε περίπτωση διαζυγίου και όταν στο γάμο υπάρχουν παιδιά:

• να επικοινωνείτε άμεσα με δικηγόρο και να ζητάτε λεπτομερείς συμβουλές και καθοδήγηση ακόμα και για πράγματα που φαίνονται αυτονόητα
• να επικοινωνείτε με τον εν διαστάσει ή πρώην σύζυγο μόνο με γραπτά μηνύματα ή email και να υπάρχει σε οποιαδήποτε διά ζώσης επαφή μαζί του τρίτο πρόσωπο που θα μπορεί να καταθέσει για όσα συμβαίνουν
• να ειδοποιήσετε τις αρχές και να καταγγείλετε οποιαδήποτε πράξη σωματικής ή ψυχολογικής βίας ή απειλής

Σωματική βία

Η σωματική βία προβλέπεται στα άρθρα 308-314 ΠΚ περί σωματικής βλάβης, η οποία κλιμακώνεται από την ελαφρά ή εντελώς ελαφρά έως τη θανατηφόρα σωματική βλάβη. Διώκεται κατόπιν εγκλήσεως του παθόντος προσώπου, εκτός από τις βαριές περιπτώσεις. Για την αποδεικτική διαδικασία το θύμα καλείται να προσκομίσει στο δικαστήριο έγγραφα δημόσιου νοσοκομείου, τα οποία αποδεικνύουν ότι από εξέταση που έγινε άμεσα μετά το περιστατικό προκύπτει ότι υπήρχαν τραυματισμοί. Κατάθεση από άτομα που βρίσκονταν κοντά ή συναντήθηκαν άμεσα μετά το περιστατικό ενισχύουν τη θέση του θύματος. Στην περίπτωση της σωματικής βίας, θα πρέπει να αποδειχθεί ότι υπήρξε κάποια σωματική βλάβη, έστω μικρής έκτασης. Πράξεις σωματικής βίας, όπως είναι το χαστούκι, το τράβηγμα των μαλλιών ή το τσίμπημα, θεωρούνται απαξιωτικές μεν αλλά αβλαβείς και δεν εμπίπτουν στην έννοια της σωματικής βλάβης. Θεωρούνται έμπρακτη (ή έργω) εξύβριση και τιμωρούνται με άλλες διατάξεις. Τέτοιες πράξεις ωστόσο, όταν τελούνται συστηματικά στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο εμπίπτουν στον νόμο για την ενδοοικογενειακή βία και τιμωρούνται.

Ψυχολογική βία

Η ψυχολογική βία μπορεί να περιλαμβάνει λεκτική βία (η οποία μπορεί να συνίσταται σε ύβρεις, απαξιωτικές εκφράσεις), συναισθηματική παραμέληση, πράξεις εκφοβισμού ή απειλές (π.χ. εκτόνωση σε αντικείμενα ως επίδειξη δύναμης). Η απειλή, η οποία συνιστά περίπτωση βίας μέσω της πρόκλησης φόβου και αγωνίας, προβλέπεται στο άρθρο 333 του Ποινικού Κώδικα (ΠΚ). Η περίπτωση της ψυχολογικής βίας που ασκείται μέσω της απειλής δεν θα πρέπει να θεωρείται ήπια μορφή καθώς επιφέρει εξίσου επιβαρυντικά αποτελέσματα στο θύμα. Η επιζώσα/@ θα πρέπει να καταγγείλει άμεσα το περιστατικό και να συλλέξει τα στοιχεία που αποδεικνύουν την τέλεση της πράξης. Μάρτυρες παρόντες σε τέτοια περιστατικά που είναι πρόθυμοι να καταθέσουν και γραπτά μηνύματα είναι χρήσιμα.

Stalking/Cyberstalking

Το stalking/cyberstalking τυποποιείται ως αδίκημα στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 333 του ΠΚ, το οποίο αφορά το έγκλημα της απειλής και εισήχθη στην ελληνική νομοθεσία το 2018 μετά την κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης και προς εκπλήρωση των υποχρεώσεων των συμβαλλόμενων μερών. Η διάταξη ορίζει ότι «Όποιος προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχία απειλώντας αυτόν με βία ή άλλη παράνομη πράξη ή παράλειψη, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή. Με την ποινή του προηγούμενου εδαφίου τιμωρείται και όποιος, χωρίς απειλή βίας ή άλλης παράνομης πράξης, προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχία με την επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθησή του, όπως ιδίως με την επιδίωξη διαρκούς επαφής με τη χρήση τηλεπικοινωνιακού ή ηλεκτρονικού μέσου ή με επανειλημμένες επισκέψεις στο οικογενειακό, κοινωνικό ή εργασιακό περιβάλλον αυτού, παρά την εκφρασμένη αντίθετη βούλησή του».

Για την ποινική δίωξη του δράστη απαιτείται έγκληση. Το ίδιο άρθρο τροποποιήθηκε ξανά το 2019 με την προσθήκη δεύτερης παραγράφου στην οποία τυποποιείται ως αδίκημα αυτό που συχνά ονομάζεται spouse stalking, όταν δηλαδή το αδίκημα του stalking λαμβάνει χώρα στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο. Σύμφωνα με την παρ. 2 του 333 Π.Κ. επιβάλλεται αυστηρότερη ποινή (έως τρία έτη) όταν η απειλή ή η επίμονη παρακολούθηση (stalking) τελείται «σε βάρος ανηλίκου ή προσώπου που δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του, εφόσον τα πρόσωπα αυτά βρίσκονται υπό την επιμέλεια ή την προστασία του δράστη βάσει νόμου, δικαστικής απόφασης ή πραγματικής κατάστασης, συνοικούν με αυτόν ή έχουν με αυτόν σχέση εργασίας ή υπηρεσίας. Η ίδια ποινή επιβάλλεται όταν η πράξη τελείται σε βάρος συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου ή σε βάρος συντρόφου κατά τη διάρκεια της συμβίωσης». Η ποινική δίωξη του δράστη ασκείται αυτεπαγγέλτως σε αυτήν την περίπτωση.

Έμφυλη βία με βάση την εικόνα/ εκφοβισμός λόγω φύλου

Αφορά στη μη συναινετική/εκδικητική πορνογραφία/σεξουαλική κακοποίηση με βάση την εικόνα. Οι παραπάνω όροι χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τη δημοσιοποίηση στο διαδίκτυο φωτογραφιών ή βίντεο με σεξουαλικό περιεχόμενο χωρίς τη συναίνεση του εικονιζόμενου προσώπου. Το οπτικό αυτό υλικό μπορεί να έχει δημιουργηθεί ή αποκτηθεί ποικιλοτρόπως, είτε από το ίδιο παθόν πρόσωπο είτε από τρίτο, με τη συναίνεση του θύματος (ανταλλαγή σε πλαίσιο sexting) ή χωρίς τη συναίνεσή του (με εκβιασμό, χακάρισμα, και άλλα), μπορεί να είναι αληθινό ή αλλοιωμένο ή προϊόν μοντάζ. Έως πρόσφατα, συμπεριφορές που εντάσσονται στην έννοια της έμφυλης βίας με βάση την εικόνα, γνωστή ως εκδικητική πορνογραφία, αντιμετωπίζονταν (ελλείψει άλλης, ειδικής διάταξης) με βάση τις ποινικές διατάξεις του νόμου «για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα» (Ν. 4624/2019). Οι διατάξεις αυτές είναι ακόμα σε ισχύ και μπορεί να εφαρμόζονται παράλληλα με την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων του Π.Κ.

Στον Ποινικό Κώδικα προστέθηκε το 2022 άρθρο 346, το οποίο τυποποιεί το αδίκημα της εκδικητικής πορνογραφίας. Αν η κοινοποίηση του υλικού γίνεται α) στο διαδίκτυο, β) από ενήλικα και αφορά ανήλικο, γ) σε βάρος πρώην συζύγου ή συντρόφου ή ατόμου με το οποίο υπάρχει σχέση εργασίας ή που βρίσκεται υπό την επιμέλεια ή προστασία του δράστη, δ) με σκοπό να προσπορίσει ο δράστης περιουσιακό όφελος, συνιστούν επιβαρυντικές περιστάσεις και τιμωρούνται με κάθειρξη έως οκτώ έτη. Αν η πράξη οδήγησε το θύμα σε απόπειρα αυτοκτονίας επιβάλλεται κάθειρξη και χρηματική ποινή, ενώ αν οδήγησε στο θάνατο επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών και χρηματική ποινή. Η ποινική δίωξη του δράστη κινείται αυτεπάγγελτα και δεν απαιτείται η υποβολή έγκλησης.

Βιασμός

Η σεξουαλική βία, νομοθετικά εντοπίζεται στο άρθρο 336 του ποινικού κώδικα. Βιασμός είναι ο εξαναγκασμός ενός προσώπου, χωρίς την ελεύθερη και αβίαστη συναίνεσή του σε συνουσία ή άλλη ασελγή πράξη ή ανοχή τέτοιας πράξης. Συχνά επιτυγχάνεται με την άσκηση σωματικής βίας ή ψυχολογικής βίας ή και απειλής ή ακόμα και με τον εκβιασμό, την επιβολή ή την κατάχρηση εξουσίας εκ μέρους του δράστη. Η ενεργή αντίσταση του θύματος δεν είναι προϋπόθεση για να αναγνωριστεί η ύπαρξη εξαναγκασμού. Το θύμα μπορεί να μην αντισταθεί είτε επειδή η αντίστασή του θα το φέρει σε μεγαλύτερο κίνδυνο είτε επειδή το θεωρεί αναποτελεσματικό είτε επειδή περιέρχεται σε τέτοια κατάσταση φόβου που δεν του επιτρέπει οποιαδήποτε αντίσταση.

Η τέλεση του βιασμού από παραπάνω από ένα πρόσωπα ή σε βάρος ανηλίκου ή αν επιφέρει το θάνατο του θύματος τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη. Το θύμα καλείται αυτοπροσώπως να καταγγείλει την πράξη στο αρμόδιο τμήμα και κατόπιν να κατευθυνθεί σε νοσοκομείο για ιατροδικαστική εξέταση το δυνατόν συντομότερο, αποφεύγοντας να πλυθεί ώστε να μην χαθούν δείγματα. Εντός 72 ωρών σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η εξέταση από ιατροδικαστή, καθώς με την παρέλευση 72 ωρών καθίσταται δυσχερής η έρευνα. Επειδή είναι εξαιρετικά σημαντική η άμεση αντίδραση και εκκίνηση των διαδικασιών, το θύμα θα πρέπει να έχει άτομα εμπιστοσύνης που θα μπορέσουν να το υποστηρίξουν ώστε να μπορέσει να διαχειριστεί τη συνθήκη.

Η απόπειρα βιασμού προβλέπεται επίσης στον ποινικό κώδικα και όπως και στην πράξη του βιασμού το θύμα θα πρέπει να καταγγείλει άμεσα το γεγονός. Και στις δύο περιπτώσεις η προφορική αναπαραγωγή του περιστατικού κατά την καταγγελία καθιστά ευάλωτο το θύμα γι’ αυτό είναι εξαιρετικά σημαντική η παρουσία οικείων ατόμων. Είναι πιθανό μετά την κατάθεση του θύματος και στις δύο περιπτώσεις να προχωρήσει στην διαδικασία αναγνώρισης με φωτογραφίες ατόμων που μοιάζουν στην περιγραφή του δράστη. Η ψυχολογική υποστήριξη σε όλα τα στάδια της διαδικασίας καθώς και μετά από αυτά είναι εξαιρετικά σημαντική. Άλλη μορφή σεξουαλικής βίας είναι η κατάχρηση σε ασέλγεια (άρθρο 338 ΠΚ), δηλαδή η τέλεση γενετήσιας πράξης με πρόσωπο που λόγω της διανοητικής, σωματικής αναπηρίας του ή οποιασδήποτε άλλης ανικανότητας δεν μπορεί να αντισταθεί.

Σεξουαλική παρενόχληση

Στη σεξουαλική βία εμπίπτει και η σεξουαλική παρενόχληση, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 337 ΠΚ και στον νόμο 3896/2010. Η πράξη καταγγέλλεται με έγκληση του/της παθόντος/ούσας που θα πρέπει να συλλέξει κάποια στοιχεία ώστε να αποδειχθεί η πράξη και οι ενέργειες του θύτη. Η παρουσία ατόμων που μπορούν να επιβεβαιώσουν το περιστατικό ενισχύει τη θέση του θύματος.

Στην καθημερινή πρακτική είναι σύνηθες κάποιες καταγγελίες να διακινούνται ανώνυμα καθώς η παρενόχληση συχνά συμβαίνει εντός εργασιακού περιβάλλοντος ή εντός ενός κοινωνικού πλαισίου, στο οποίο ο θύτης ασκεί επιρροή και εξουσία. Αυτό δημιουργεί συχνά την ανάγκη ανωνυμίας των επιζωσών/@ που θα καταγγείλουν το γεγονός. Συνήθης είναι και η διακίνηση μέσω social media, η οποία ωστόσο θα πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή διότι μπορεί να έχει νομικές συνέπειες για το θύμα, με συνηθέστερη τη μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση. Διαφορετικά, το άτομο που επιλέγει να καταγγείλει σεξουαλική παρενόχληση με αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να μην κατονομάσει το θύτη απλά να τον σκιαγραφεί. Εφόσον υπάρχουν ικανά αποδεικτικά μέσα μπορεί να προχωρήσει σε επώνυμη καταγγελία στις αρχές. Αρκετές φορές και οι ανώνυμες καταγγελίες έχουν λειτουργήσει ευεργετικά, καθώς παίρνει έκταση ένα γεγονός και ο θύτης, είτε απομακρύνεται προληπτικά, είτε λόγω των καταγγελιών περιθωριοποιείται από τον κοινωνικό περίγυρο εντός του οποίου δραστηριοποιείται.

Σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας

Για τη σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο βρίσκουμε σχετικές διατάξεις στον ν. 3896/2010, οι οποίες ενσωμάτωσαν στην ελληνική έννομη τάξη την Οδηγία 2006/54/ΕΚ για την αρχή των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης. Στην περίπτωση της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας, το βάρος απόδειξης ότι η παρενόχληση δεν έλαβε χώρα το έχει ο καταγγελλόμενος, είτε είναι ο εργοδότης είτε άλλος εργαζόμενος. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να προσκομιστούν αποδεικτικά μέσα από το θύμα.

Στις περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο, ωφέλιμη μπορεί να είναι και η απεύθυνση του θύματος στο σωματείο του (αν υπάρχει), το οποίο έχει το δικαίωμα να παρεμβαίνει σε δίκες (π.χ. αστικό δικαστήριο για εκδικητική απόλυση μετά από καταγγελία σεξουαλικής παρενόχλησης). Πέρα λοιπόν από την καταγγελία στις αρχές, υπάρχει η δυνατότητα να γίνει καταγγελία στην υπηρεσία, στον ίδιο τον εργοδότη (όταν θύτης είναι άλλος εργαζόμενος), στον φορέα, στο σωματείο και στην Επιθεώρηση Εργασίας.

Εμπορία ανθρώπων (Human trafficking)

Ο όρος human trafficking (εμπορία ανθρώπων), αφορά τις περιπτώσεις παράνομης διακίνησης και ελέγχου ανθρώπων με σκοπό την εκμετάλλευσή τους (σεξουαλική, οικονομική, εξαναγκασμό σε πράξεις και ενέργειες χωρίς τη συγκατάθεση και την ελεύθερη βούληση του ατόμου). Η βίαιη και παράνομη συμπεριφορά του θύτη και του δικτύου του, συντελείται από σειρά περισσότερων παραβάσεων εις βάρος του θύματος. Συνηθέστερα, συντρέχει εξαπάτηση του θύματος με ψευδείς πληροφορίες, όπως οι υποσχέσεις εργασίας με υψηλή αμοιβή και διευκόλυνση μεταφοράς στον τόπο εργασίας, η μεταφορά σε τόπο και μέρος που το θύμα δεν μπορεί να προσδιορίσει ή η απαγωγή και ο εγκλεισμός του σε τόπο και μέρος που αγνοεί. Η προσέγγιση του θύματος είναι δυνατό να υποκινηθεί μέσω ενεργειών από το διαδίκτυο, ή και να διευκολυνθεί λόγω της δυνατότητας χρήσης ψευδών στοιχείων. Ωστόσο, περιστατικά trafficking συμβαίνουν και εντός οικείων κοινωνικών κύκλων και σχέσεων ακόμα και εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος.

Ο θύτης δημιουργεί μία συνθήκη πλήρους εξάρτησης και εξουσίασης του θύματος, καθώς συνήθως προβαίνει σε παρακράτηση των νόμιμων εγγράφων και των οικονομικών πόρων του θύματος, με συνέπεια να εξαρτάται η επιβίωσή του θύματος από τον θύτη και το περιβάλλον του. Η απειλή και ο εκφοβισμός αποτελούν μέσα επιβολής του θύτη, σε συνδυασμό με τη χειραγώγηση που στοχοποιεί την ευάλωτη κοινωνική κατάσταση και ταυτότητα του θύματος.

Η αποστέρηση της ελεύθερης μετακίνησης και της επικοινωνίας δυσχεραίνουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε βοήθεια. Το θύμα βρίσκεται σε διαρκή κατάσταση εκφοβισμού, απειλητικών ενεργειών εις βάρος του, σωματικής, ψυχολογικής και λεκτικής βίας, καθώς και άλλων μορφών κακοποίησης, εξαναγκασμού, και καταχρηστικής συμπεριφοράς, η οποία αποτελεί τμήμα ενός κυκλώματος παράνομης είσπραξης οικονομικών ωφελημάτων προερχόμενων από την καταναγκαστική εργασία και εκμετάλλευση του θύματος.

Η εμπορία ανθρώπων περιλαμβάνει διάφορες ενέργειες (μεταφορά, διακίνηση, στέγαση) που τελούνται με απειλή της χρήσης ή χρήση βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, με απαγωγή, απάτη, παραπλάνηση, κατάχρηση εξουσίας ή ευάλωτης θέσης ή με πληρωμή ή αποδοχή χρημάτων με σκοπό την εκμετάλλευση του θύματος. Εφόσον συντρέχουν τα παραπάνω η συναίνεση του θύματος είναι αδιάφορη. Η εκμετάλλευση γίνεται για πορισμό παράνομου περιουσιακού οφέλους και μπορεί να είναι οικονομική, σεξουαλική, εργασιακή και μπορεί να συνίσταται και σε δουλεία, στον εξαναγκασμό σε τέλεση εγκληματικών πράξεων, σε αναγκαστικό γάμο, σε αφαίρεση οργάνων. Το άρθρο 323Α του Π.Κ. περιλαμβάνει όλες τις μορφές εμπορίας ανθρώπων. Στα θύματα εμπορίας παρέχεται (εφόσον συναινούν) προστασία που περιλαμβάνει κάλυψη άμεσων αναγκών όπως στέγαση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ψυχοκοινωνική στήριξη και νομική βοήθεια, υποστήριξη για την κοινωνική ένταξη, επαναπατρισμό ή εγκατάσταση σε τρίτη χώρα. O χαρακτηρισμός ενός προσώπου ως θύματος εμπορίας είναι ανεξάρτητος από την υποβολή καταγγελίας στις αρχές. Τα θύματα εμπορίας προστατεύονται από την απέλαση. Η έκδοση πράξης χαρακτηρισμού δίνει το δικαίωμα χορήγησης άδειας διαμονής θύματος εμπορίας ανθρώπων. Ισχύει επίσης η αρχή της μη τιμώρησης του θύματος, σύμφωνα με την οποία το θύμα δεν τιμωρείται για αδικήματα που τέλεσε, τα οποία παρουσιάζουν συνάφεια με το γεγονός της εκμετάλλευσής του στο πλαίσιο της εμπορίας ανθρώπων. Η αρχή ισχύει μόνο σε όσα πρόσωπα καταγγέλλουν την εμπορία που υπέστησαν. Η αποχή από την ποινική δίωξη για τα αδικήματα αυτά είναι προσωρινή και γίνεται οριστική αν η καταγγελία αποδειχτεί βάσιμη.

Η παροχή βοήθειας καθίσταται δυνατή στην περίπτωση που το ίδιο το θύμα μπορέσει να γνωστοποιήσει τη συνθήκη, διαφύγει και καταγγείλει το περιστατικό. Σημαντική είναι η παροχή βοήθειας σε θύμα trafficking όταν γίνονται αντιληπτές ενδείξεις κακοποίησης και εξαναγκασμού καθώς και πράξεις που υποκρύπτουν εμπορία ανθρώπων, π.χ. παράνομες διαδικασίες ιατρικού χαρακτήρα, επαιτεία.