Ψυχοκοινωνική υποστήριξη

Οι κοινωνικές και πολιτισμικές νόρμες που δικαιολογούν τη βία μπορούν να ενισχύσουν την κακοποιητική συμπεριφορά. Αυτές οι νόρμες μπορεί να περιλαμβάνουν την ιδέα ότι οι άντρες έχουν το δικαίωμα να ελέγχουν τις θηλυκότητες ή ότι η βία είναι αποδεκτή σε ορισμένες καταστάσεις. Οι πολιτισμικές στάσεις που κανονικοποιούν τον έλεγχο, κατηγορούν τις επιζώσες/@ ή ελαχιστοποιούν τη σοβαρότητα της κακοποίησης και μπορούν να διαιωνίσουν αυτές τις επιβλαβείς συμπεριφορές.

Οι κακοποιητές συχνά επιδιώκουν να κυριαρχήσουν και να ελέγξουν κάθε πτυχή της ζωής μιας θηλυκότητας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει σωματική βία, συναισθηματική χειραγώγηση και οικονομικό έλεγχο. Η ανάγκη για έλεγχο μπορεί να προέρχεται από πατριαρχικά πρότυπα, βαθιά ριζωμένες ανασφάλειες, παλαιά τραύματα ή συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται ως διαγενεακή μεταβίβαση, κατά την οποία οι πεποιθήσεις και τα πρότυπα μπορούν να μεταδοθούν από τη μία γενιά στην άλλη μέσα σε μια οικογένεια. Αν ένας πατέρας είναι κακοποιητικός, υπάρχει πιθανότητα ο γιος του να αναπτύξει παρόμοιες συμπεριφορές, είτε μέσω άμεσης μίμησης είτε λόγω των ψυχολογικών επιπτώσεων της κακοποίησης που βίωσε.

Πολλοί κακοποιητές έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες ή ανασφάλειες που τους οδηγούν να αποζητούν τον έλεγχο ως μηχανισμό αντιμετώπισης. Αυτές οι εμπειρίες μπορεί να περιλαμβάνουν βία στην παιδική ηλικία ή άλλες μορφές κακοποίησης. Οι κακοποιητές μπορεί να χρησιμοποιούν τη βία ως τρόπο να αντισταθμίσουν τα συναισθήματα ανεπάρκειας ή να αναπαράγουν τις βλαβερές συμπεριφορές που έχουν δει ή υποστεί. Άτομα που έχουν μεγαλώσει σε περιβάλλοντα όπου η βία ήταν συνηθισμένη, μπορεί να την αναπαράγουν στις δικές τους σχέσεις. Η έκθεση σε βία, η ασυνεπής ή σκληρή πειθαρχία και η έλλειψη συναισθηματικής υποστήριξης κατά τα παιδικά χρόνια μπορούν να διαμορφώσουν την προσέγγιση ενός ατόμου στις σχέσεις και τις συγκρούσεις.

Οι τραυματικές εμπειρίες και τα αποτελέσματα αυτών έχουν συχνά έμφυλα χαρακτηριστικά. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή, καθώς η ψυχική υγεία των κακοποιητών χρησιμοποιείται συχνά εργαλειακά για να δικαιολογήσει κακοποιητικές συμπεριφορές και συστηματική πατριαρχική βία κατά των θηλυκοτήτων, γεγονός που οδηγεί στην ψυχιατρικοποίηση της έμφυλης βίας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, με βάση τις κοινωνικές νόρμες, οι θηλυκότητες δεν χρησιμοποιούν συχνά τη βία ως αντιστάθμισμα των προσωπικών ανασφαλειών και των τραυμάτων τους. Η ψυχιατρικοποίηση της έμφυλης βίας αναφέρεται στη διαδικασία κατά την οποία η έμφυλη βία αντιμετωπίζεται και ερμηνεύεται κυρίως ως ψυχιατρικό ή ψυχολογικό πρόβλημα, παρά ως κοινωνικό και πολιτισμικό φαινόμενο, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αποπροσανατολισμό από τις κοινωνικές αιτίες, καθώς η έμφυλη βία συχνά πηγάζει από ανισότητες στις σχέσεις εξουσίας μεταξύ των φύλων. Παράλληλα, η ψυχιατρικοποίηση της έμφυλης βίας λειτουργεί στιγματιστικά για άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας. Η αντιμετώπιση της έμφυλης βίας αποκλειστικά μέσω ψυχιατρικών παρεμβάσεων μπορεί να μην είναι επαρκής, αφού δεν λαμβάνει υπόψη τις ευρύτερες κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις του προβλήματος.

Ένα δυσλειτουργικό μοτίβο σχέσης αναφέρεται σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και δυναμικές μέσα σε μια σχέση που είναι ανθυγιεινές και επιβλαβείς για τα εμπλεκόμενα άτομα. Αυτά τα μοτίβα μπορεί να προκύψουν από διάφορους παράγοντες, όπως οι προσωπικές ανασφάλειες, οι τραυματικές εμπειρίες και οι κοινωνικές επιρροές. Ο κύκλος της βίας, που περιλαμβάνει φάσεις έντασης, βίας και συμφιλίωσης, μπορεί να δημιουργήσει μια διαστρεβλωμένη αίσθηση κανονικότητας και ελέγχου, καθιστώντας δύσκολο για τον κακοποιητή και τις επιζώσες/@ να ξεφύγουν από το μοτίβο αυτό.

Ο βομβαρδισμός αγάπης είναι μια μορφή χειραγώγησης που περιλαμβάνει υπερβολικές εκδηλώσεις αγάπης, όπως δώρα, φιλοφρονήσεις και έντονες εκδηλώσεις πάθους. Ο στόχος του χειραγωγού είναι να κερδίσει την εύνοια ενός ατόμου και να το κάνει να αμφισβητήσει οποιαδήποτε αρνητική συμπεριφορά μπορεί να εμφανιστεί αργότερα. Ο κύριος σκοπός του είναι να αλλάξει την αντίληψη του άλλου ατόμου για την πραγματικότητα και να το κατακλύσει με φαινομενικά θετικά συναισθήματα, τα οποία στην πραγματικότητα αποσκοπούν στο να αποπροσανατολίσουν και να επανεκπαιδεύσουν τη σκέψη του.

Όταν ένα άτομο μπορεί να βομβαρδίζεται με αγάπη, η σχέση του εξελίσσεται πολύ γρήγορα και βρίσκεται σε μια «σοβαρή» σχέση πριν το συνειδητοποιήσει. Ο χειραγωγός απαιτεί πολύ από τον χρόνο του, κάνει μεγάλες ρομαντικές χειρονομίες, μοιράζει υποσχέσεις και το συγχαίρει συνεχώς. Η σχέση φαίνεται πολύ καλή για να είναι αληθινή και ο χειραγωγός αποπνέει υπερβολική γοητεία.

Λέει πράγματα όπως «ξέρω ότι είναι νωρίς αλλά θέλω να σε παντρευτώ» ή «θέλω να σε πάω στο Παρίσι αυτό το Σαββατοκύριακο». Λέει «σ' αγαπώ» σε χρόνο μηδέν, καταλαβαίνει τις ανασφάλειες του ατόμου και λέει ακριβώς τα σωστά πράγματα για να το κάνει να νιώθει καλά. Όταν ένα άτομο αρχίζει να συγχωρεί, να εξηγεί ή να κατηγορεί τον εαυτό του για την κακή συμπεριφορά του άλλου, πιθανότατα έχει πέσει θύμα του βομβαρδισμού αγάπης. Αν ένα άτομο νιώθει άβολα με την έντονη προσοχή που δείχνει ένας νέος ερωτικός του σύντροφος, υπάρχει πιθανότητα να υποκύπτει σε βομβαρδισμό αγάπης. Αν αισθάνεται ανεπαρκές, όπως ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα δώρα ή την προσοχή που λαμβάνει, αν οι φίλοι του σχολιάζουν ότι αυτό το άτομο είναι υπερβολικά γενναιόδωρο, ή αν η συμπεριφορά του ατόμου υποδηλώνει μια συναλλαγή, όπως «έκανα αυτό για σένα, οπότε πρέπει να κάνεις αυτό για μένα», τότε πιθανόν να υποκύπτει σε βομβαρδισμό αγάπης.

Η δημιουργία αυτής της νοοτροπίας της συναλλαγής είναι το πρώτο βήμα προς μια καταχρηστική, χειραγωγητική σχέση. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε αυτά τα σημάδια και να διατηρούμε υγιή όρια στις σχέσεις μας. Αν αισθάνεστε ότι υποκύπτετε σε βομβαρδισμό αγάπης, η αναζήτηση υποστήριξης από φίλους, οικογένεια ή επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορεί να είναι κρίσιμη για την προστασία της ψυχικής σας υγείας.

Το grooming είναι μια διαδικασία χειραγώγησης κατά την οποία ένας ενήλικας επιδιώκει να δημιουργήσει μια σχέση εμπιστοσύνης και συναισθηματικής σύνδεσης με ένα παιδί ή έναν ευάλωτο ενήλικα, με σκοπό την εκμετάλλευσή του.

Αυτή η διαδικασία μπορεί να περιλαμβάνει την παροχή δώρων, την προσφορά προσοχής και την καλλιέργεια μιας αίσθησης μοναδικότητας στο θύμα. Οι δράστες συχνά χρησιμοποιούν το grooming για να απομονώσουν το θύμα από την οικογένεια και τους φίλους του, να μειώσουν τις αντιστάσεις του και να το κάνουν να αισθάνεται εξαρτημένο από αυτούς.

Το grooming μπορεί να συμβεί τόσο διαδικτυακά όσο και δια ζώσης και συχνά περιλαμβάνει τεχνικές όπως το gaslighting, όπου ο δράστης κάνει το θύμα να αμφιβάλλει για την αντίληψή του και τη λογική του. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα σημάδια του grooming και να διατηρούμε υγιή όρια στις σχέσεις μας. Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση γύρω από το θέμα μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη και την προστασία των ευάλωτων ατόμων.

Τα σημάδια του grooming μπορεί να περιλαμβάνουν γρήγορες και έντονες σχέσεις, συχνές φιλοφρονήσεις και κολακείες, συναισθηματική χειραγώγηση, απομόνωση από φίλους και οικογένεια, gaslighting ή αμφισβήτηση της αντίληψης του θύματος για την πραγματικότητα, και καλλιέργεια ενοχικού συναισθήματος.Μια άλλη τακτική χειραγώγησης από την πλευρά των δραστών είναι το να κάνουν μεγάλα σχέδια για το μέλλον, υποσχόμενοι στα θύματά τους όλα όσα επιθυμούν. Ο βομβαρδισμός αγάπης είναι επίσης μια κοινή τεχνική grooming που περιλαμβάνει έντονες εκδηλώσεις προσοχής και στοργής στην αρχή μιας σχέσης. Σημάδια του βομβαρδισμού αγάπης περιλαμβάνουν την ταχεία εξέλιξη της σχέσης, μεγάλες ρομαντικές χειρονομίες, υπερβολική γοητεία και πρώιμες δηλώσεις αγάπης. Η φάση αυτή ακολουθείται συνήθως από χειραγώγηση ή υποτίμηση. Η ενοχή είναι μια άλλη τακτική χειραγώγησης που χρησιμοποιείται από τους ναρκισσιστές για να ασκήσουν έλεγχο, κάνοντας το θύμα να αισθάνεται υπεύθυνο για τυχόν προβλήματα στη σχέση μέσω τεχνικών gaslighting.

«Gaslighting» είναι η απόπειρα χειραγώγησης ενός ατόμου με στόχο να αμφισβητηθεί η ορθότητα της σκέψης του. Πρόκειται για μια ύπουλη μορφή ψυχολογικής κακοποίησης, η οποία κάνει το θύμα να αμφιβάλλει για τη λογική και τα συναισθήματα του. Σύμφωνα με την Paige L. Sweet (2019) το gaslighting αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο με έμφυλη διάσταση. Ως πρακτική λαμβάνει χώρα συχνά μέσα σε άνισες προσωπικές σχέσεις. Οι δράστες χρησιμοποιούν συχνά έμφυλα στερεότυπα με σκοπό τη χειραγώγηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η στερεοτυπική αντίληψη ότι οι γυναίκες είναι ευαίσθητες και δεν μπορούν να ελέγξουν τα συναισθήματά τους (ΚΕΘΙ, 2020) (Sweet, 2019).

Παρόλο που το gaslighting δεν περιορίζεται μόνο στις συντροφικές σχέσεις, έρευνες δείχνουν ότι είναι συχνό φαινόμενο σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας και μπορεί να αποτρέψει τις γυναίκες από το να ζητήσουν βοήθεια. Το gaslighting εξελίσσεται σταδιακά και αρχικά μπορεί να μην αναγνωριστεί από το θύμα, το οποίο μπορεί να θεωρήσει τα περιστατικά ασήμαντα. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, η γυναίκα αρχίζει να αισθάνεται άγχος και σύγχυση, καθώς δεν μπορεί να κατανοήσει τι συμβαίνει και δυσκολεύεται να θέσει όρια. Αυτό συμβαίνει επειδή ο δράστης αμφισβητεί την αξιοπιστία της κρίσης της και απορρίπτει αποδείξεις που αντικρούουν τα λεγόμενα και τα κίνητρά του. Για να χαρακτηριστούν οι συμπεριφορές ως gaslighting, πρέπει να είναι σταθερές και συνεχείς, και όχι μεμονωμένα περιστατικά (ΚΕΘΙ, 2020).

Οι τεχνικές χειραγώγησης περιλαμβάνουν την άρνηση της πραγματικότητας, όπου ο χειραγωγός προσποιείται ότι δεν θυμάται κάτι που έκανε ή είπε, προσπαθώντας να κάνει το θύμα να αμφισβητήσει τη μνήμη και την αντίληψή του με φράσεις όπως «Εγώ ποτέ δεν είπα κάτι τέτοιο, από το μυαλό σου το έβγαλες» ή «Πότε έγινε αυτό; Τα φαντάζεσαι όλα». Υποβαθμίζουν τη σοβαρότητα του θέματος, μειώνοντας τη σημασία των απόψεων και των ορίων του θύματος, κάνοντάς το να πιστέψει ότι τα συναισθήματά του δεν έχουν αξία με φράσεις όπως «Θα αφήσεις αυτό το ασήμαντο πράγμα να χαλάσει τη σχέση μας;» ή «Παραείσαι ευαίσθητη». Επίσης, αρνούνται να συζητήσουν τα προβλήματα, αποφεύγοντας την επίλυση των συγκρούσεων και διατηρώντας τον έλεγχο της κατάστασης με φράσεις όπως «Δεν μπορώ να συζητήσω πάλι τα ίδια και τα ίδια». Τέλος, αλλάζουν το θέμα της συζήτησης για να αποπροσανατολίσουν το θύμα και να διατηρήσουν τον έλεγχο με φράσεις όπως «Πώς σου ήρθε πάλι αυτή η τρελή ιδέα, δεν έχει καμία σχέση αυτό».

Αυτές οι τεχνικές χειραγώγησης είναι επιβλαβείς και μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες για την ψυχική υγεία και την αυτοεκτίμηση του θύματος. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε αυτά τα μοτίβα και να αναζητούμε βοήθεια αν βρισκόμαστε σε μια τέτοια κατάσταση. Κατανοώντας αυτά τα μοτίβα, μπορούμε να αναπτύξουμε πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις και υποστηρικτικά περιβάλλοντα για τα θύματα κακοποίησης.